Η ταξινόμηση των Όγκων Κεφαλής & Τραχήλου, όπως δημοσιεύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2017 (WHO 2017), κατατάσσει τις βλάβες της παρωτίδας σε μη νεοπλασματικές κύστες, σε καλοήθεις όγκους (με ή χωρίς κυστικό τμήμα) και σε κακοήθεις όγκους (με ή χωρίς μακροκυστική εξαλλαγή). Η διαφορική διάγνωση μεταξύ αυτών είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς κάθε μία απαιτεί διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση. Για τη διαφορική διάγνωση, πέρα από τη κλινική εξέταση, χρησιμοποιούνται η μαγνητική τομογραφία (MRI) και η κυτταρολογική εξέταση (FNAc).
Η παρωτίδα είναι ένας από τους μεγάλους (μείζονες) σιελογόνους αδένες και βρίσκεται στη περιοχή του προσώπου μπροστά από το αυτί. Η χειρουργική της παρωτίδας είναι ιδιαίτερα απαιτητική, καθώς μέσα από αυτή περνάει το προσωπικό νεύρο, ένα πολύ σημαντικό κινητικό νεύρο που δίνει κίνηση στο πρόσωπο.
Οι όγκοι των σιελογόνων αδένων είναι καλοήθη ή κακοήθη νεοπλάσματα τα οποία προέρχονται από τους σιελογόνους αδένες. Αποτελούν το 3% – 6% των όγκων της περιοχής κεφαλής και τραχήλου και χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλομορφία όσο αφορά στον ιστολογικό τύπο και την επιθετικότητά τους.
Μη Νεοπλασματική Κύστη Παρωτίδας
Πρόκειται για καλοήθη βλάβη η οποία αφαιρείται χωρίς να περιθώριο υγειών ιστών (περικαψική αφαίρεση). Η αφαίρεσή της συνιστάται για επιβεβαίωση της αρχικής διάγνωσης με τη ιστολογική εξέταση της βλάβης μετά την αφαίρεσή της.
Όγκος Warthin (Κυσταδενολέμφωμα)
Το κυσταδενολέμφωμα είναι ένας καλοήθης κυστικός όγκος των σιελογόνων αδένων, το οποίο απαντάται σχεδόν αποκλειστικά στην παρωτίδα και αντιμετωπίζεται με χειρουργική αφαίρεση. Λόγω της καλοήθους συμπεριφοράς η αφαίρεσή του γίνεται χωρίς όριο υγειών ιστών, με περικαψική δηλαδή εκτομή.
Όταν είναι μεγάλος σε μέγεθος μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί και τμήμα της ουράς της παρωτίδας, για αν διευκολυνθεί η σωστή αφαίρεσή του. Όταν η αφαίρεση γίνεται με αναγνώριση και προστασία του μείζονος ωτιαίου νεύρου (ενός αισθητικό νεύρου που δίνει αίσθηση στο πτερύγιο του ωτός) – Minimal Invasive παρωτιδεκτομή.
Πλειόμορφο Αδένωμα (Μικτός Όγκος)
Το πλειόμορφο αδένωμα (μικτός όγκος) αποτελεί τη πιο συχνή μορφή όγκου της παρωτίδας. Το 80% αυτών εντοπίζονται στον επιπολής λοβό της παρωτίδας (πάνω δηλαδή από το ανατομικό επίπεδο που βρίσκεται το προσωπικό νεύρο). Αν και είναι καλοήθης όγκος, εμφανίζει μια τοπικά πιο επιθετική συμπεριφορά σχηματίζοντας προεκβολές μέσα στην παρωτίδα (εικόνα σαν «αχινός»), με αποτέλεσμα να πρέπει να αφαιρεθεί μαζί με υγιές όριο παρωτίδας γύρω του.
Όταν εντοπίζεται στο οπίσθιο ή κάτω τμήμα του επιπολής λοβού μπορεί να αφαιρεθεί μαζί τμήμα του επιπολής λοβού της παρωτίδας. Για να γίνει αυτό με ασφάλεια ο χειρουργός θα πρέπει να αναγνωρίσει και να παρασκευάσει (προστατέψει) το προσωπικό νεύρο. Η επέμβαση λέγεται μερική επιπολής παρωτιδεκτομή.
Όταν εντοπίζεται σε πιο πρόσθιο τμήμα του επιπολής λοβού θα πρέπει να αφαιρεθεί όλος ο επιπολής λοβός της παρωτίδας, με αναγνώριση και παρασκευή (προστασία δηλαδή) του προσωπικού νεύρου. Η επέμβαση λέγεται επιπολής παρωτιδεκτομή. Ειδικά σε νεαρής ηλικίας ασθενείς, καλό είναι η τομή να είναι όσο πιο αισθητικά αποδεκτή γίνεται (προσπέλαση με τομή τύπου face-lift).
Όταν εντοπίζεται στον εν’ τω βάθυ λοβό της παρωτίδας, κάτω δηλαδή από το ανατομικό επίπεδο του προσωπικού νεύρου, θα πρέπει να αφαιρεθεί χειρουργικά ο επιπολής λοβός, να αναγνωριστεί και να παρασκευαστεί το προσωπικό νεύρο και μετά να αφαιρεθεί ο εν’ τω βάθυ λοβός της παρωτίδας μαζί με τον όγκο. Η επέμβαση αυτή λέγεται ολική παρωτιδεκτομή.
Κακοηθής Όγκος
Το βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα είναι ο συχνότερος κακοήθης όγκος των σιελόγόνων αδένων. Διακρίνεται σε χαμηλού (low grade) και υψηλού (high grade) βαθμού κακοήθειας, το οποίο έχει πιο επιθετική συμεπριφορά και δίνει συχνότερα μεταστάσεις.
Το αδενοκυστικό καρκίνωμα είναι ο 2ος σε συχνότητα κακοήθης όγκος των σιελογόνων αδένων. Είναι επιθετικός όγκος ο οποίος δίνει απομακρυσμένες μεταστάσεις, ενώ εμφανίζει και μια χαρακτηριστική τάση για διασπορά – μετάσταση μέσω διήθησης παρακείμενων νεύρων (περινευρική διήθηση).
Σε περίπτωση κακοήθους όγκου ο οποίος δε διηθεί το προσωπικό νεύρο, γίνεται ολική παρωτιδεκτομή με αναγνώριση και προστασία του νεύρου. Συνήθως απαιτείται και αφαίρεση των παρακείμενων τραχηλικών λεμφαδένων (λεμφαδενικός καθαρισμός). Σε περίπτωση που όγκος διηθεί τι νεύρο αυτό αφαιρείται («θυσιάζεται») και ακολουθεί κάποια τεχνική λειτουργικής αποκατάστασης του προσωπικού νεύρου που αφαιρέθηκε.
Ειδικά σε νεαρής ηλικίας ασθενείς μπορεί να γίνει και αποκατάσταση – διατήρηση – του περιγράμματος του προσώπου με μεταφορά λίπους από την κοιλιακή χώρα για να αποφευχθεί το χαρακτηριστικό “βαθούλωμα” (hollowing) στο πρόσωπο που εγκαταλείπεται μετά την αφαίρεση της παρωτίδας.
Αποκατάσταση Προσωπικού Νέυρου
Σε περίπτωση που όγκος διηθεί τι νεύρο αυτό αφαιρείται («θυσιάζεται») και ακολουθεί κάποια τεχνική λειτουργικής αποκατάστασης του προσωπικού νεύρου που αφαιρέθηκε.
“Γράφει ο Dr. Ιωάννης Χατζηστεφάνου MD, PhD, aFACS, Γναθοπροσωπικός Χειρουργός, Διευθυντής O.M.S. Στόμα – Γνάθος – Πρόσωπο”